Στο πλαίσιο του έργου INTERSMARTS – Διεπιστημονικές λύσεις για έξυπνο βιώσιμο τουρισμό και γαλάζια ανάπτυξη στη Μαύρη Θάλασσα, πραγματοποιήθηκε ποιοτική έρευνα μέσω συνεντεύξεων με 30 εμπλεκόμενους φορείς του τουρισμού και της περιβαλλοντικής διαχείρισης στη Βόρεια Ελλάδα. Τα αποτελέσματα αποτυπώνουν με σαφήνεια τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τουρισμός στη Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη, καθώς και τις ευκαιρίες που διανοίγονται για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.
- Υπερανάπτυξη και Ανισορροπίες
Η έρευνα αποκάλυψε έντονες επιπτώσεις της υπερανάπτυξης σε κρίσιμους τομείς. Οι υποδομές, ιδίως οδικές και μεταφορικές, σε πολλές περιοχές κρίνονται ανεπαρκείς. Η απουσία δημόσιων συγκοινωνιών και η κακή ποιότητα των δρόμων περιορίζουν την πρόσβαση, ιδιαίτερα σε περιοχές με υψηλό πολιτιστικό και φυσικό απόθεμα.
Η ανεξέλεγκτη δόμηση, η αύξηση των ενοικίων και η κοινωνική πίεση στους μόνιμους κατοίκους έχουν αλλοιώσει τον χαρακτήρα πολλών τοπικών κοινοτήτων. Παράλληλα, σημειώνεται περιβαλλοντική επιβάρυνση – με ανεπαρκή διαχείριση απορριμμάτων, ανεξέλεγκτη ρύπανση και υποβάθμιση των υδάτινων οικοσυστημάτων. - Φυσικοί Πόροι υπό Πίεση
Η τουριστική δραστηριότητα ασκεί πίεση στους φυσικούς πόρους:
• Νερό: Παρατηρείται αυξημένη κατανάλωση και ανεπαρκής επεξεργασία λυμάτων, ιδίως σε παράκτιες περιοχές όπως η Χαλκιδική.
• Έδαφος: Εκτάσεις γεωργικής γης μετατρέπονται σε τουριστικές εγκαταστάσεις, υπονομεύοντας την αγροτική παραγωγή.
• Ενέργεια: Η καλοκαιρινή αιχμή οδηγεί σε ενεργειακή υπερκατανάλωση και στρες στο δίκτυο. - Καινοτομία και Βέλτιστες Πρακτικές
Παρά τις προκλήσεις, αναδεικνύονται και θετικά παραδείγματα: η ανάπτυξη του Μετρό Θεσσαλονίκης, οι πράσινες στέγες, τα ποσοστά ανακύκλωσης που ξεπερνούν τον εθνικό μέσο όρο, και η ενσωμάτωση πράσινων τεχνολογιών (όπως έξυπνα συστήματα ενέργειας και διαχείρισης νερού) από επιχειρήσεις.
Η εφαρμογή της στρατηγικής RIS3 από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και τα Σχέδια Βιώσιμης Ανάπτυξης προσφέρουν ένα υπόβαθρο για μακροπρόθεσμες λύσεις. - Πολιτικές & Πιστοποιήσεις
Η ανάγκη για θεσμική στήριξη και ενιαία στρατηγική είναι ξεκάθαρη. Οι ειδικοί τονίζουν την αξία των Οργανισμών Διαχείρισης Προορισμών (DMOs) και της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών. Επίσης, η εφαρμογή περιβαλλοντικών πιστοποιήσεων (Green Key, ISO 14001, ISO 21401) αναγνωρίζεται ως εργαλείο τόσο για την προστασία του περιβάλλοντος όσο και για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. - Εποχικότητα & Ανισορροπίες
Η εποχικότητα δημιουργεί ανισορροπία στη χρήση των πόρων. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, η ζήτηση κορυφώνεται, οδηγώντας σε:
• Υπερκατανάλωση ενέργειας και νερού
• Κυκλοφοριακή συμφόρηση και αύξηση εκπομπών
• Μείωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων
Αντίθετα, κατά τη χαμηλή περίοδο, υπάρχει υποχρησιμοποίηση υποδομών και δυσκολία διατήρησης επιχειρηματικής βιωσιμότητας. - Επενδύσεις και Εμπόδια
Παρά το θετικό κλίμα, αναγνωρίζονται σημαντικά εμπόδια στην υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών:
• Υψηλό αρχικό κόστος
• Περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση
• Έλλειψη τεχνογνωσίας, ειδικά σε μικρές επιχειρήσεις
• Γραφειοκρατικά εμπόδια και απουσία σαφούς νομικού πλαισίου - Συμπεράσματα
Η έρευνα κατέδειξε ότι η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη στη Βόρεια Ελλάδα είναι αναγκαία, εφικτή και επιθυμητή – αλλά απαιτεί συνεργασία, επενδύσεις, τεχνογνωσία και ισχυρή πολιτική βούληση.
Ο συνδυασμός καινοτομίας, εκπαίδευσης, περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας μπορεί να οδηγήσει σε έναν τουρισμό που σέβεται τον τόπο και ενισχύει τις τοπικές οικονομίες.